Diferencias

Muestra las diferencias entre dos versiones de la página.

--- los_datos [2019/01/19 14:38] – [A auga e o lume] isabel
+++ los_datos [2019/01/20 13:45] (actual) – borrado isabel
@@ Línea 1: / Línea 1: @@
-<fs large><fc #6495ed>**Dos Datos aos Relatos**</fc></fs>  /  <fs x-large><fc #6495ed>**Os datos**</fc></fs>
-<blockquote>Cada cidade ten os seus heroes, os seus mitos e as súas crenzas</blockquote>
-{{ :1_de-datos-a-relatos:iago_grabando_visionando.jpg?500 |}}
-\\
-====== Contextualización para o punto de partida ======
-----
-===== As orixes =====
-<WRAP center round box 90%>
-✔ Cidade que **naceu ao redor dun Faro**, o único de construción romana que aínda segue en funcionamento na actualidade
-✔ Unha península... **case unha illa**.
-✔ **Cidade periférica e terminal** (preto do Finisterrae dos romanos) cuxa actividade comercial articulouse en torno ao mar
-  * **Cidade  militarizada**: O mar como porta de acceso, o que implicou a construción de numerosas  fortificaciones defensivas en puntos  estrátegicos que quedaron para uso militar e, por tanto, pechadas á cidadanía ⇒ unha cidade de servizos para o exército.
-  * **Porto da emigración**: A cidade "especializouse" en servizos en torno ao transporte de persoas e ao tráfico de remesas de diñeiro que enviaban os emigrantes.
-  * **Rutas comerciais**: Primeiro cos terreos do imperio (cando se abriu a veda do porto de Cádiz) e logo coas viaxes da emigración. As principais iniciativas empresariais da cidade articuláronse ao redor da actividade comercial coas antigas colonias que máis tarde se converteron en países  desdino das ondas da emigración.
-  * **Pesca**: "O porto era unha mina"... E converteuse no eixo principal de "a economía cidadá".
-✔ Coruña era unha **cidade que vivía  apaciblemente...**
-| O paseo dos Kioscos | Instalación dos cañóns no Monte de San Pedro |
-| {{ :1_de-datos-a-relatos:la-terraza-desde-el-mar.jpg?350 |}} | {{ :1_de-datos-a-relatos:canon-san-pedro.jpg?350 |}} |
-\\
-</WRAP>
-\\
-===== E en 1964... =====
-<WRAP center round box 90%>
-O **22 de xaneiro atraca o primeiro petroleiro** con subministracións para a Refinería e cinco días máis tarde, o **27 de xaneiro, arde a estación do Norte**.
-{{ :1_de-datos-a-relatos:estacion-del-norte_incendio-1964.jpg?650 |}}
-<blockquote>//Se, acórdome que viñeron os bombeiros da  refineria,e como novidade  ere a primeira vez que vin a escuma para sufocar o incendio,o meu pai traballaba no economato, que estaba nos baixos que ven// ([[https://www.facebook.com/corudetodalavida/photos/a.405399496327.183643.316142496327/407848521327/?type=3&theater|Pichi Jose Castro Fernandez]])</blockquote>
-<fs medium>**A Refinería foi a primeira inversión foránea en A Coruña**</fs>: [[el_origen_de_la_idea#anos_y_un_traslado|De Petroliber a REPSOL, unha historia propia]]
-  * En maio de 1961 o Ministerio de Industria autorizara ás compañías  Marathon  Oil  Company e Compañía Ibérica de Petróleos, S.A. (PETROLIBER), a constituír unha sociedade anónima para construír e explotar unha refinería de petróleos no Norte de España. En 1962, o Goberno decide a instalación da Refinería na Coruña.
-  * **Xaneiro de 1964** Atraca o primeiro petroleiro para a Refinería
-<blockquote>Ocorreu o 22 de xaneiro de 1964, á primeira hora da mañá, cando o petroleiro  Valmaseda atracaba no pantalán de San Diego, aínda en obras, e comezaba a primeira descarga de crus para a refinería coruñesa</blockquote>
-  * O **11 de setiembro de 1964 inaugurouse oficialmente a Refinería** en A Coruña.
-A partir de aí, TODO virará en torno ao peirao petroleiro e un tipo de tráficos que expulsa á pesca. Doutra banda, nas negociacións para entrar no CEE, a pesca foi utilizada como moeda de cambio e Galicia pasou de ter a maior frota pesqueira de Europa (con todo o que implicaba como  tractora dunha importante cadea de actividades empresariais) á súa  desmantelación.
-<blockquote>**Con todo, durante décadas seguiu pervivindo a idea do porto como xerador de riqueza e a cidadanía, enfrascada nas batallas do día a día, foise quedando "illada" dos xogos e tensións, estatais e internacionais, do poder político e económico**.</blockquote>
-</WRAP>
-\\
-====== Poder e territorio ======
-----
-<blockquote>
-**Tras o pobre e desigual percorrido [[contexto_historico#de_la_ruralidad_al_desarrollismo|da ruralidade ao "desarrollismo"]]**, o 3 de abril de 1979, tras o referendo da cidadanía da Constitución de 1978 celébranse as primeiras eleccións municipais, que abriron o camiño da normalidade democrática en España e da vertebración política da sociedade española.</blockquote>
-===== A chegada dos “concellos democráticos” =====
-<WRAP center round box 90%>
-Setembro de 1979: [[http://elpais.com/diario/1979/09/08/espana/305589608_850215.html|O discutido soldo do señor alcalde]]: A esquerda considérao necesario para maior transparencia da xestión municipal
-<blockquote>**O establecemento duns honorarios fixos para os cargos municipais de libre elección, alcaldes e concelleiros, abriu unha polémica de dobre contido**. Discútese, por unha banda, a conveniencia de que o desempeño desta función pública, totalmente  absorbente en poboacións de certa importancia, sexa remunerada. **Están en contra desta asignación quen di aflorar a dedicación desinteresada dos alcaldes franquistas. Os partidos de esquerda defenden, pola contra, o establecemento duns honorarios, a fin de lograr unha maior transparencia na xestión municipal e porque o desinterese dos alcaldes franquistas resultou ser altamente interesado**. Discútese, por outra banda, a contía dos honorarios, que recaen sobre os esquilmados recursos municipais. O, abanico é, como se ve no informe elaborado por  Joaquina  Prades con datos recolleitos polos correspondentes do  PAIS, o suficientemente variado como para satisfacer todos os gustos.
-(...) Desde unha perspectiva xeral, **o que fai realmente delicada a cuestión dos salarios é o feito de que as corporacións democráticas haxan herdado das súas predecesoras franquistas enormes déficit económicos** e que, por tanto, as cantidades asignadas para as retribucións dos seus membros, xustas ou non, están a percibirse, na inmensa maioría dos casos, grazas aos créditos municipais. Se o Goberno incrementase a súa axuda para paliar as débedas dos concellos democráticos, as asociacións de veciños non  recelarían ante esta partida, que vén incidir sobre os precarios orzamentos municipais, nin os alcaldes e concelleiros terían tantas reservas á hora de fixar os seus salarios, pero como UCD non ten nas súas mans os grandes municipios, a esquerda pensa que van ter que saír adiante como poidan, sen esperar demasiadas facilidades por parte do Goberno.</blockquote>
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/El-sueldo-de-los-alcaldes.pdf&embedded=true" style="width:700px; height:500px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-===== O proceso de "descentralización" =====
-<WRAP center round box 90%>
-**[[https://magnet.xataka.com/en-diez-minutos/estado-autonomico-descentralizacion-economica-historia-fracaso-40-anos|España, máis desigual hoxe que en 1978]]**
-Establecendo que a actividade económica do país concentrouse durante o período democrático, é interesante centrarse en que rexións gañaron e perderon importancia económica durante o período. O seguinte gráfico mostra a perda ou ganancia de peso específico en puntos de PIB.
-{{ https://i.blogs.es/ebf5f0/madrid-beneficiado/1366_2000.jpg?700 |}}
-A etapa democrática, a nivel económico, pódese resumir é unha masiva centralización da actividade económica en Madrid. Só as rexións onde o turismo de sol e praia ten unha importancia capital (Baleares, Andalucía, Canarias e Murcia) presenta saldo positivo, aínda que limitado. As grandes perdedoras son as comunidades industriais, co País Vasco destacando como a comunidade que máis peso específico perdeu no conxunto do Estado.
-A puxanza de Madrid pódese entender pola atracción das grandes empresas financeiras nacionais (BBVA ou Santander moveron os seus centros operativos á capital) e a captación de empresas de servizos de alto valor engadido vinculadas ás novas tecnoloxías como  Indra,  Everis, Ericsson,  Lucent  Technologies, Telefónica, Microsoft e  IBM (esta última utiliza Madrid como cuartel xeral para Europa, África e Oriente Medio).
-Os resultados presentados son sorprendentes se temos en conta que o período democrático foi para España o de maior descentralización política da súa historia moderna. Á hora de explicar esta aparente contradición propoñemos as seguintes hipóteses Por unha banda, durante as etapas anteriores, o Estado central actuaba de forma  paternalista coas rexións, distribuíndo de forma equitativa os grandes investimentos: desta forma, a fábrica de Citroën foi a parar a Vigo, a de Ford a  Almussafes (Valencia), a de Renault a Valladolid, etc.
-  * Na España autonómica, as comunidades compiten entre si por atraer os investimentos... E os datos indican que sempre gaña Madrid.
-  * Doutra banda, e a pesar de converterse en moitos casos no  as de bastos da política autonómica e local para gañar eleccións, o AVE e en xeral o gran investimento en infraestruturas de transporte non descentraliza a actividade económica, senón que a concentra nos  nodos principais da rede.
-Dado que a política en España (e na UE) dos últimos 30 anos consistiu en que a iniciativa pública inviste fortemente en infraestruturas e que Madrid foi a nena bonita dese investimento (tente o lector como exercicio coller un AVE que non empezo ou termine en Madrid), é posible que este fose un factor de primeiro nivel á hora de explicar os resultados anteriores. Se incluímos a rede de estradas, maioritariamente radial e sobre a que circulan o 95% das mercadorías do noso país, podemos entender mellor datos insólitos como que  Mercamadrid sexa a segunda lonxa mundial de peixes e mariscos despois de Tokio, a pesar de atoparse a 300 km do mar.
-<fs medium>Por outro lado, un problema mundial de difícil solución: a **Macrocefalia urbana**</fs>
-<blockquote>O enorme peso da capital sobre as restantes cidades de cada provincia é unha das características do sistema urbano español. Nelas concéntranse, desde 1833, cando se organiza o mapa político provincial actual, as sedes das administracións públicas do estado, imprescindibles para os cidadáns e as empresas, os hospitais, os centros de estudos medios e superiores etc. Tamén contorna a elas organízanse as redes de transporte e comunicacións. Todo iso atraeu actividade económica, comercio e poboación.
-Por iso, á marxe da cantidade de habitantes de cada capital, moi desigual, a relevancia de cada unha delas na súa provincia é moi acusada. As excepcións a esta situación maioritaria son produto, ben da existencia de centros urbanos alternativos con mellor situación ou recursos naturais próximos ou ben pola forte vinculación laboral e económica de toda a provincia, incluíndo a propia capital, a outro centro urbano de relevancia nacional, como Madrid ou Barcelona. O esforzo  descentralizador recente das administracións autonómicas non conseguiu romper esta inercia na maior parte do territorio.</blockquote>
-</WRAP>
-====== O porto: motor de desenvolvemento? ======
-----
-<WRAP center round box 90%>
-|  {{ :1_de-datos-a-relatos:castromil-1.jpg?380 |}}  |  {{ :1_de-datos-a-relatos:castromil-2.jpg?380 |}}  |
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/Hemeroteca/A-Coruña_800-años_Puerto.pdf&embedded=true" style="width:700px; height:500px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-===== Evolución hasta 1960 =====
-<WRAP center round box 90%>
-**Limitacións políticas**
-O estudo e desenvolvemento da morfoloxía das cidades portuarias e a súa relación co trazado ferroviario está particularmente afectado polas  decisones políticas. Ou talvez deberíase dicir pola carencia dunha estrutura política moderna que en España condicionou de forma importante o seu tardío desenvolvemento.
-A Lei de Portos de 1880 definía:
-  * 13 portos de interese xeral de primeira orde (Alacante, Barcelona, Bilbao, Cádiz, Cartaxena, O Ferrol, Málaga, Palma de Mallorca, Santander, Sevilla, Tarragona, Valencia e Vigo)
-  * 9 portos de interese xeral de segunda orde (Almería, Avilés, Ceuta, A Coruña, Xixón, Huelva, Pasaxes, San Sebastián e Santa Cruz de Tenerife)
-  * 6 portos de refuxio (Os  Alfaques, Alxeciras, Muros,  Musel, Rosas e Santa Pola);
-  * Unha lista numerosa de portos de interese local. Neste extenso listado había entidades portuarias en localizacións que non podían ser consideradas como cidades naquel momento (Pasaxes) e aqueloutras nas que o ferrocarril chegou máis tarde e tivo escaso impacto urbanístico (como sucede en Ceuta tras a inauguración da liña a Tetuán en 1918).
-Á herdanza de leis obsoletas e a torpe miopía dos  sitemas de goberno en España (atascados en  ilusiorios imperialismos que negaban toda  oportuidad de innovación e progreso) houbo que engadir o tremendo impacto negativo do illamento durante a Guerra Mundial e as nefastas consecuencias da  Guerra Civil.
-<fs medium>** O porto como vehículo dinamizador da actividade Empresarial. A Coruña, 1914 – 1935**</fs>
-\\
-<html> <center>
-<iframe width="550" height="389" src="//e.issuu.com/embed.html#4596160/8003039" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
-</center> </html>
-\\
-<fs medium>**A pesca e as súas  fluctuaciones no porto da Coruña, 1914-1960**</fs>
-\\
-<html> <center>
-<iframe width="550" height="413" src="//e.issuu.com/embed.html#4596160/8003103" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
-</center> </html>
-\\
-**A actividade pesqueira no porto da Coruña 1914-1960**
-\\
-<html> <center>
-<iframe width="550" height="356" src="//e.issuu.com/embed.html#4596160/8003073" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
-</center> </html>
-\\
-<fs medium>Proxectos en "saco roto"</fs>
-[[industria|O esquecido gran proxecto industrial do Burgo]]
-{{:wiki:industrializacion-ria-burgo.jpg?400 |}}Pouco ou case nada se sabe do gran proxecto industrial do Burgo, que acabou arquivado no baúl dos recordos e do que nunca máis foi rescatado, o que levase á Coruña e a súa comarca para ser un gran polo industrial, como o foi Bilbao ou o cinto de Barcelona no seu momento.
-Todo dá inicio por medio do presidente da Cámara de Comercio da Coruña, Ricardo Fernández-Cuevas e  Salorio, que, a efecto de levar a bo termo un excelente proxecto, encarga o estudo técnico aos enxeñeiros coruñeses, Manuel Pérez Alcalde, Fernando  Salorio Suárez, Víctor  Solórzano Rodríguez e Fernando Cebrián Pazos. Este informe entrégase o 20 de febreiro de 1947 baixo o epígrafe de “Zonas Industriais Coruñesas SA”, entre as que figuran sociedades industriais, mercantís e bancarias de maior importancia na cidade.
-Este proxecto pretendía converter a ría do Burgo nunha gran canle  navegable para barcos de ata catro mil toneladas, estaría  provisto de peiraos de atracada e zonas de carga e descarga, guindastres en todo o seu percorrido e bordeando as dúas marxes grandes extensións de terreos, sobre dous millóns de metros cadrados gandos ás marismas, o cal permitiría satisfacer as necesidades de espazo para a instalación de todas as industrias posibles. As obras realizaríanse no período duns cinco anos e o seu custo supoñería uns 116 millóns de pesetas.
-Deste xeito, os terreos gañados ao mar serían dotados de comunicacións ferroviarias, estradas e instalacións adecuadas para a subministración de enerxía, para a  desenvoltura das industrias alí instaladas.
-</WRAP>
-\\
-===== Distancia entre o porto e a estación =====
-<WRAP center round box 90%>
-**[[http://t.umblr.com/redirect?z=http%3A%2F%2Fwww.ub.edu%2Fgeocrit%2Fsn%2Fsn-330.htm+&t=ODI3NDZmZjExMzgyMWM4MmNhNDU0NzhjMTNhY2ExZDg4MzYwODQ2OCxhRGczWXd5eA%3D%3D|Estacións ferroviarias en áreas urbanas distanciadas fisicamente do porto]]**
-Nun significativo número de cidades españolas as estacións ferroviarias emprazáronse en zonas do espazo urbano que, aínda que próximas, non eran contiguas ás instalacións portuarias, o que **obrigou a realizar trazados viarios de ligazón entre unhas e outras que, xeralmente, entrelazábanse no tecido urbano, esixían a adaptación a eles da trama rueira e, en consecuencia, impoñían maiores condicionamentos urbanísticos**.
-| {{ :1_de-datos-a-relatos:plano-puerto-coruna-antigua.jpg?500 |}}  |
-|  (Espazo proxectado para o Ensanche entre o centro histórico e as novas infraestruturas marítimo ferroviarias da Coruña, 1880. Fonte: Biblioteca Nacional)  |
-\\
-A cidade **fora obxecto de actuacións urbanas precoces no século  XVIII en relación coa apertura do seu porto ao comercio con América**; entre elas cabe destacar, en particular, o proxecto de Paseo Marítimo trazado polo enxeñeiro  J. Martín  Cermeño na fronte da Peixaría, sobre o que levou a cabo a expansión da cidade moderna.
-Con todo, **o porto coruñés viviu ao longo do século  XIX unha permanente situación de inestabilidade que se traduciu na demora do desenvolvemento industrial e comercial da cidade e, polo tanto, da súa expansión urbana**. Durante a primeira metade do oitocentos sufriu un importante declive comercial do que se empezou a recuperar a partir de finais da centuria,  cando experimentou un continuo crecemento que culminou durante a I Gran Guerra. Nesa etapa, o da Coruña converteuse tamén nun importante porto carboeiro e en base de reparacións e  avituallamiento de auga e  pertrechos para os barcos españois e europeos que realizaban comercio con América.
-|  {{ :1_de-datos-a-relatos:zona-de-garas_1898.jpg?600 |}}  |
-|  **Zona de Garás**, logo Linares Rivas, **en 1989**   |
-Cando ao fin produciuse, a melloría económica alentou numerosas intervencións sobre o porto e a cidade: a construción do dique ata A Mariña e do peirao de ferro fronte á praza da Aduana, a apertura do paseo de Méndez Núñez, da Praza de Galicia e do Paseo de Linares, sobre os que se apoiou a fronte portuaria do ensanche cuxo proxecto, regulamentado en 1904, estendíase cara ao suroeste para partir do istmo, entre a enseada de Orzán e o porto.
-<blockquote>Tamén **no último cuarto do século  XIX logrouse establecer a conexión ferroviaria co interior, aínda que con gran atraso**; en **1875 inaugurouse o tramo de Lugo á Coruña da liña férrea que chegou ata Palencia en 1883**. Foi entón cando **se construíu a estación de termo coruñesa, cunha función máis  expedidora que receptora de mercadorías que, por mor das deficitarias instalacións, quedaban longo tempo detidas na Coruña** (Mirás, 2008).
-</blockquote>
-A estación foi erixida nas inmediacións do porto (Peirao da Palloza ou de San Diego), pero  tangencial a el, **nunha área industrial algo distante tanto do centro histórico como do arranque do ensanche no istmo**. Con bastante probabilidade, esa **é unha das razóns da escasa influencia directa que tivo na configuración do tecido urbano**.
-Con todo, o tardío crecemento espacial da cidade nas primeiras décadas do século  XX orientouse cara ao sur e sueste do centro histórico en dúas direccións, unha das cales seguía a liña de base dos peiraos do porto ampliado e as novas dársenas e tiña como horizonte a área de Castiñeiras, Catro Camiños,  Gaiteira e  Monelos, onde estaba situada a estación de San Diego; moi preto dela pero **bastante máis tarde, en 1943, construíuse outra estación para a liña da Coruña a Santiago**, a de San Cristóbal.
-<fs medium>**Os trazos grosos da realidade**</fs>
-\\
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/Pasaba-hace-50-anos.pdf&embedded=true" style="width:800px; height:500px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-\\
-===== Realidades e retos en torno ao porto =====
-<WRAP center round box 90%>
-|  **O "antes"**  |  **O "agora"**  |
-| {{ :1_de-datos-a-relatos:coruna_antes.jpg?350 |}} | {{ :1_de-datos-a-relatos:coruna_despues.jpg?350 |}} |
-|  **O futuro?**  |
-| {{ :1_de-datos-a-relatos:coruna_dospuerrtos.jpg?500 |}} |
-\\
-<fs medium>**Dicíase en 2008: A ordenación dos espazos portuarios na dársena interior do Porto da Coruña**</fs>
-\\
-<html> <center>
-<iframe width="550" height="389" src="//e.issuu.com/embed.html#4596160/8003264" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>
-</center> </html>
-\\
-<blockquote>**E chegou 2013**: [[http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2013/09/29/puerto-exterior-maqueta/767059.html|O porto exterior, en maqueta]]
-{{ :1_de-datos-a-relatos:amanecer_coruna.jpg?300|}}En 2003 prevíase que en 2012 o porto estaría operativo. A decisión de  Navantia de escoller a dársena de Vigo por motivos de seguridade fronte a Langosteira para realizar unha manobra reabriu en agosto o debate sobre a súa viabilidade.
-Como terminal marítima, a dársena inaugurouse en 2012 coa naviera holandesa  Docwise. A empresa, con todo, rexeitou o mes pasado realizar a súa próxima operación de carga do buque militar que constrúen os estaleiros de  Navantia Ferrol para a Armada australiana desde A Coruña e optou por executar a operación no porto de Vigo por motivos de "seguridade". As complicacións que sufriu durante as manobras de 2012 a causa do movemento do mar foron determinantes no cambio de plans, segundo explicou a compañía holandesa.
-A decisión de  Docwise reabriu o debate sobre as carencias da dársena exterior, que para moitos expertos é un proxecto inconcluso ata que non se lle dote dun seguro  contradique. Langosteira, ademais, non alcanzará a plena operatividade ata que conte cunha conexión ferroviaria. O Ministerio de Fomento recoñece que os accesos son "claves" para o proxecto, pero evita dar prazos de execución.
-A decisión de  Navantia de escoller o porto de Vigo en lugar da dársena exterior da Coruña para embarcar en decembro o casco do  Adelaide sobre o  Blue Marlin puxo en dúbida a viabilidade das manobras da frota de buques mercantes en punta Langosteira. O cambio de localización tamén cuestiona o informe favorable do Ministerio de Fomento que hai máis de dous anos revelou que todas as manobras de buques no acceso ao porto exterior eran "viables". A Autoridade Portuaria apoiouse nas conclusións dese estudo para garantir a operatividade da infraestrutura, que segue defendendo.
-O custo previsto triplicouse, ao que hai que engadir a indemnización a Repsol por adiantar varios anos sobre o previsto a actual concesión. E o porto exterior segue sen orzamento para as conexións por terra. E sen clientes nin previsións.</blockquote>
-\\
-</WRAP>
-\\
-====== Illamento xeográfico ======
-----
-===== Camiños de ferro: o ferrocarril =====
-<WRAP center round box 90%>
-{{:1_de-datos-a-relatos:red-ferrocarril-1990.jpg?200 |}}A presenza das **infraestruturas de transporte**, vías férreas, estacións de ferrocarril e portos, **induciu grandes transformacións na morfoloxía do espazo urbano**, ademais de ter significativos **efectos na modificación da xerarquía do sistema urbano**.
-As cidades que máis beneficio obtiveron da modernización das infraestruturas de transporte foron, sen dúbida, as cidades portuarias, que funcionaron como  nodos intermodais nos que tiña lugar a ruptura de carga. Non pode esquecerse, baixo este enfoque, que **a maior parte das solicitudes e concesións de construción de camiños de ferro tiveron o propósito de enlazar cos portos** para, desde eles, exportar materias primas e produtos elaborados, como se pode concluír a partir da observación do propio trazado da rede ferroviaria.
-[[http://dmudanza.tumblr.com/post/90741698468/acceso-%C3%A1-estaci%C3%B3n-de-ferrocarril-da-coru%C3%B1a-dende|{{ :1_de-datos-a-relatos:estacion-ferrocarril-acceso.jpg?170|}}]]Este feito resulta particularmente destacable nas cidades que tiveran unha longa e acreditada dedicación a actividades mercantís ligadas ao transporte marítimo, pero aínda resulta máis rechamante no caso daqueloutras cuxos portos, novos ou renovados, quedaron integrados no desenvolvemento de novas funcións produtivas, en particular industriais e comerciais.
-Con algunhas diferenzas entre unhas e outras, as cidades portuarias españolas convertéronse en lugares centrais de áreas de mercado a distintas escalas. Ademais de servir como  nodos  articuladores do intercambio e a distribución de bens, foron obxecto dun importante desenvolvemento de actividades manufactureiras e fabrís relacionadas co equipamento e o mantemento dos barcos e coa transformación das materias primas e os produtos  semielaborados que chegaban aos seus portos.
-<blockquote>{{:1_de-datos-a-relatos:librerias-ferrocarriles.jpg?200 |}}
-**Prensa e ferrocarril confluían como elementos de difusión**: No primeiro caso difundían pensamento e coñecemento, nos segundo bens materiais e poñen en comunicación territorios e persoas, ou sexa coñecemento.
-O ferrocarril foi ata o primeiro terzo do século XX o medio para a distribución da prensa desde os núcleos editoriais, Madrid, Barcelona, Valencia ata o resto de España.[[http://www.museodelferrocarril.org/comunicacion/pdf/Revistas_ferroviarias-acceso_al_conocimiento.pdf|As revistas ferroviarias]]</blockquote>
-**[[ferrocarril_en_galicia#pla_y_cancela_y_el_ferrocarril_en_galicia|Pla y Cancela e o ferrocarril en Galicia]]**
-</WRAP>
-\\
-===== A "estación de Santiago" =====
-<WRAP center round box 90%>
-Ese era o nome polo que se coñecía a actual estación de San  Cristobal. Pero non era polo santo senón porque era onde se collía o tren para Santiago. A súa é a historia da [[http://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2015/04/26/franco-nuevo-tren-santiago/0003_201504H26C99911.htm|incomunicación de Galicia, os retrasos e os triunfalismos do Réxime]].
-<blockquote>{{:1_de-datos-a-relatos:estacion-san-cristobal-alberto-marti.jpg?250 |}}
-A Franco gustábanlle os actos cargados de simbolismo, sobre todo aqueles que realzaban o seu triunfo, o seu  caudillaje e o seu papel de salvador da patria fronte á por el, e os seus partidarios, cualificada de nefasta Segunda República.
-**O 14 de abril de 1943**. Ese día Galicia rexurdía: iso dicía a propaganda oficial e a prensa sometida aos designios da ditadura. Ese día Franco inauguraba a liña férrea A Coruña-Santiago. Prometérao o 22 de xuño de 1939 cando, tras recibir o título de alcalde honorario e a medalla de ouro da cidade herculina, colocou o primeiro raíl na estación de tren chamada hoxe de San Cristóbal, e agora cumpríao. Pero, por que Franco elixiu ese día e esas horas para poñer en marcha esta ligazón ferroviaria?
-**O 14 de abril de 1931**. Ese día na Coruña, ás catro e media da tarde, * os concelleiros republicanos, gañadores por ampla maioría nas eleccións municipais**, partían, desde a sede do Casino Republicano, situado no Cantón Grande, * cara á praza de María Pita**. Ao son da  Marsellesa e acompañados dun crecente  gentío chegaron ao palacio municipal. Ás cinco tomaron  pacíficamente o Concello e proclamaron a República, colgando do balcón principal a bandeira española republicana e a galega.
-A esa hora en Madrid acontecía o mesmo, mentres as rúas sobordaban de xentes aclamando a República. Cara ás sete e media  dela tarde, na Porta do Sol, os membros do novo Goberno provisional republicano tomaron posesión do Ministerio de Gobernación. Nacía un novo réxime. Pero en 1939 as cousas volveron cambiar.
-**Iniciada en 1927 pola ditadura de Primo de Rivera**, a construción da liña férrea Zamora-Ourense-Santiago-A Coruña quedou **paralizada en 1932** polo Goberno republicano; poucos meses despois  renováronse os traballos que se **volverían a interromper en 1936**. Agora en 1943 o que derrotara á II República volvía vencela: el se terminara o tren a Santiago, aínda que **a liña completa non se remataría ata 1957**.</blockquote>
-</WRAP>
-===== 1963: O aeroporto =====
-<WRAP center round box 90%>
-**Inauguración do aeroporto de Alvedro**
-| {{ :1_de-datos-a-relatos:alvedro-1.jpg?300 |}} | {{ :1_de-datos-a-relatos:alverdro-2.jpg?300 |}} |
-{{:1_de-datos-a-relatos:coruna-londres_grafico.jpg?300 |}}[[http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2016/02/07/diez-anos-horas-londres/1039282.html|Dez anos a dúas horas de Londres]]
-A ligazón entre Alvedro e  Heathrow cumpre un decenio e o ano pasado rexistrou o seu récord de pasaxeiros en Iberia trasladou a ruta de Santiago á Coruña pola chegada de Ryanair a Lavacolla.
-A chegada de Ryanair a Santiago foi a orixe do voo que desde fai dez anos enlaza A Coruña con Londres. Os directivos de Iberia, molestos cos acordos do  Concello de Santiago coa aerolínea de baixo custo, decidiron trasladar a conexión de Lavacolla a Alvedro. Desde entón, 871.141 pasaxeiros voaron entre A Coruña e a capital británica
-**Futuro incerto "perdido" entre burocracias e (des)intereses políticos**
-[[http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2016/02/08/nuevo-plan-director-alvedro-encalla/1039547.html|O novo plan director de Alvedro encállase nos trámites de avaliación ambiental]]: O actual documento é de 2001 e a lei estipula que se debe actualizar cada oito anos - A revisión do texto feita por AENA espera o visto e prace de Medio Ambiente desde novembro de 2011.
-Seis anos de trámite, catro deles encallado no trámite de avaliación ambiental. O novo plan director de Alvedro demórase, cando a normativa di que o documento debe revisarse cada oito anos. **AENA xustificaba o pasado ano que unha nova normativa de 2013 retarda o avance do proceso, no que están implicadas varias administracións**. O obxectivo dos plans é analizar as opcións de futuro das terminais, unha guía que, segundo o ente dependente de Fomento, non afecta o desenvolvemento de investimentos nelas. Aínda sen a resolución obrigatoria do Ministerio de Medio Ambiente, o documento segue sen data de aprobación.
-**[[aeropuerto|Pioneiros no aeroporto]]**
-<blockquote>O primeiro billete de Alvedro adquiriuno o industrial Francisco López Amado o 17 de maio de 1963, para un voo de  Aviaco entre A Coruña e Madrid.</blockquote>
-</WRAP>
-\\
-====== Dereitos persoais e cidadáns ======
-----
-===== O concepto de "servizos públicos" =====
-==== A auga e o lume ====
-<WRAP center round box 90%>
-{{:1_de-datos-a-relatos:aguadoras.jpg?300 |}}
-<blockquote>**Os  aguadores teñen obrigación de levar e conservar nas súas casas de noite un barril e as  aguadoras unha sela, cheos de auga, para acudir con elas inmediatamente ao lugar do incendio e baleiralas por si mesmos na caixa ou depósito das bombas, ou onde se lles preveña en caso de tocarse a lume. Tamén están obrigados a continuar o mesmo auxilio mentres dure o incendio ou non se lles mande retirar**. A falta de cumprimento desta disposición, será castigada coa multa de 4 a 80  hs. Ou o arresto equivalente. [ Art. 61 das ordenanzas de policía urbana e rural para a cidade da Coruña e o seu termo. 1854. “ Aguadores, Fontes e Lavadoiros”]</blockquote>
-[[http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2002/11/02/1304981.shtml|Edificios emblemáticos da ciudade foron pasto das chamas]] **2 de novembro de 2002**: O recente sinistro no Cinema Riazor trouxo á memoria os rexistrados noutros importantes inmobles que sufriron igual sorte nos últimos cen anos
-Por cinguirse ao século  XX, o primeiro incendio de importancia, tanta que o  devastó por completo, ocorreu no Pavillón Liño, un popular cinema-teatro próximo á actual Deputación e que fora inaugurado en xullo de 1906. O sinistro tivo lugar na noite do 3 de novembro de 1919. Ese día actuaba o  ventrílocuo  Balder que, polo menos, puido salvar aos seus bonecos.
-Seguiulle en desgraza [[historias_ciudadanas#las_cigarreras|la Fábrica de Tabacos]], o 25 de xuño de 1920, tamén de noite. As sirenas dos barcos fondeados na Palloza puxo en garda a todos os coruñeses. Foi un incendio importante. As chamas chegaron ata o histórico reloxo e as perdas calculáronse en dous millóns de pesetas. **A destacar o apupo do público aos bombeiros, polo atraso co que chegaron. Ademais, algunhas mangueiras estaban picadas e soltaban auga cal  regaderas**.
-Tres anos despois, outra fábrica emblemática da Coruña, a do gas, sita en Zalaeta, sufriu un severo incendio. Ocorreu a media tarde cando tres operarios practicaban orificios para remache duns ferros do  gasómetro. O pánico, dado os depósitos de gas, foi enorme na cidade e miles de persoas emprenderon veloz  huída, asaltando coches e tranvías. O lugar onde se congregou máis xente foi [[historias_cidadás#el_monte_de_santa_margarita|o monte de Santa Margarita]]. Ao final, só houbo un obreiro queimado, o señor Castelo.
-Durante a República, hai que destacar o incendio, o 3 de xullo de 1931, da residencia dos Pais  Capuchinos, provocado por uns manifestantes que celebraran un mitin na Federación Local Obreira. Xa en plena guerra civil, o 19 de outubro de 1937, outro lume destruíu o [[os_relatos#de_la_cultura_de_los_oficios_a_los_oficios_del_desarrolismo|taller de fiados A Primeira Coruñesa]], situado en Juan Flórez.
-Famoso foi o incendio do Teatro  Colón, que só tiña uns anos de vida, o 22 de setembro de 1952, xusto horas despois de que actuase no seu escenario o enigmático profesor Max, un  hipnotizador que fixo dicir a unha das súas vítimas: «Si, este teatro incendiarase esta noite». A pesar das graves perdas, o teatro volveu á actividade o 1 de decembro dese ano.
-**O teatro Rosalía [[https://es.pinterest.com/pin/456552480949565919/|tras o incendio]] en 1910**
-{{ :1_de-datos-a-relatos:incendio-teatro-rosalia_1910.jpg?400 |}}
-\\
-</WRAP>
-\\
-<WRAP center round box 90%>
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/Bibliografia/Historia-servicios-publicos-Coruña.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-\\
-==== Educación y escolarización ====
-=== La "conquista" del primer instituto ===
-<WRAP center round box 90%>
-{{:1_de-datos-a-relatos:instituto-eusebio-da-guarda.jpg?300 |}}
-<blockquote>En 1.845 se crearon los institutos de Santiago, Orense y Pontevedra y un plan de estudios que preveía un instituto en cada capital de provincia y hubo varios intentos para conseguir uno en A Coruña, ya que era un gran inconveniente tener que estudiar en Santiago. Hicieron falta 5 intentos y muchos años de pelea ya que no se consiguió la aporbación oficial hasta 1862.
-El instituto [[personajes_de_la_ciudad|Eusebio da Guarda]] se finalizó en 1889. En 1902, tal y como se ve en la fotorgrafía, tenía un muro de granito y forja en forma semicircular que ocupaba parte de lo que hoy es la plaza. La estatua estaba dentro de la zona acotada.</blockquote>
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/primer-instituto.doc&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-\\
-=== La excepcionalidad del laicismo ===
-<WRAP center round box 90%>
-<fs medium>**Academia Galicia**</fs>
-{{:2_biografias:academia-galicia_1968.jpg?300 |}} **Dicen, cuentan, comentan...** La Academia Galicia se creó durante la república. Al parecer, cuando este régimen prohibió a la Iglesia tener colegios y se incautó del colegio de los Maristas (C/ Teresa Herrera, esquina Betanzos, esquina Francisco Mariño) éstos crearon bajo cuerda con los profesores la Academia Galicia, pero había pactos no escritos, que al parecer se los llevó el viento.
-Al permitirse con Franco que la Iglesia pudiese tener colegios, los Maristas no sólo volvieron a su colegio, sino que quisieron hacerse con la parte que tenían en la Academia Galicia... pero las palabras se las llevó el viento.
-\\ \\
-<fs medium>**Colegio Dequidt**</fs>
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/Colegio-Dequidt.pdf&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-**[[educacion_en_espana|El lento y tortuoso camino de la educación en España]]**
-</WRAP>
-\\
-==== Espacio público sin barreras ====
-<WRAP center round box 90%>
-**[[http://www.proxectomascaras.com/2012/09/algo-mas-que-ir-de-un-sitio-a-otro/|Algo más que ir de un sitio para otro]]**
-Lo urbano es la vida que se respira en las calles, los cines, los centros comerciales, el mercado, las cafeterías, los paseos… [[https://es.scribd.com/doc/38958753/Delgado-Manuel-Sociedades-Movedizas|Lo urbano es]] estar, ver y ser visto, respirar-nos y aceptar-nos.
-<blockquote>//A pesar de todas las excepciones que delatan la sombra que sobre ella proyecta una estructura social hecha de desigualdad y exclusión, esa aceptación que vemos desparramarse por las aceras es una oportunidad magistral que recibimos de confirmar buena parte del tiempo que es posible estar juntos sin jerarquías ni estructuras concluidas, tejiendo y destejiendo pactos a cada momento, teniéndonos en cuenta los unos a los otros no en función de quienes somos sino en función de lo que ocurre.//</blockquote>
-¿A pesar de todas las excepciones? **Hay todo un mundo en las excepciones al margen de esa “normalidad”** que funciona con códigos reconocibles y aceptados. **Las excepciones representan la oportunidad de cambio, de diversidad**.
-//“Teniéndonos en cuenta los unos a los otros no en función de quienes somos sino en función de lo que ocurre”//. Es decir, **no participar en lo que ocurre, se traduce en “ser nada”. Porque pasear es algo más que ir de un sitio a otro**.
-Eliminar barreras arquitectónicas es sólo una parte porque no se trata de las calles sino de ser actores de nuestras vidas.
-<blockquote>//La no-ciudad es en cierto modo una sociedad de miradas. Quienes la recorren -y que no pueden hacer otra cosa que recorrerla, puesto que no es sino un recorrido- basan su copresencia en una visibilización máxima en un mundo superficial -al pie de la letra, esto es, hecho de superficies- en que todo lo que está presente se da a mirar, ver, observar (…) Sentir y moverse resultan sinónimos en un espacio de corporeidades que se abandonan a un ejercicio casi convulsivo de inteligibilidad mutua//.</blockquote>
-A veces **lo que falta es tan obvio que ni lo vemos**.
-\\
-<html> <center>
-<iframe src="http://docs.google.com/gview?url=http://wiki.de-mudanza.net/PDFS/ciudades-accesivas-inclusion.doc&embedded=true" style="width:600px; height:600px;" frameborder="0"></iframe>
-</center> </html>
-\\
-</WRAP>
-\\
-=== De "subnormales" a "diversidad" ===
-<WRAP center round box 90%>
-**[[http://www.proxectomascaras.com/2014/12/como-era-hace-50-anos-federacion-nacional-de-asociaciones-pro-subnormales/|Hace 50 años: Federación Nacional de Asociaciones Pro Subnormales]]**
-{{:2_biografias:twitter_feaps.jpg?300 |}}
-Este [[https://twitter.com/FEAPSorg/status/540109252996907008|tuit de FEAPS]] (Federación de Organizaciones en favor de Personas con Discapacidad Intelectual) recordaba en 2014 el gran avance social conseguido por la iniciativa de algunas familias que, con muchísimo esfuerzo, habían ido creando asociaciones y se unieron para intentar que las personas con discapacidad empezaran a tener algunos derechos tan básicos como la socialización.
-Una de aquellas asociaciones pioneras que fundaron la Federación fue Aspronaga, en A Coruña, de la que son socios los cinco protagonistas principales de [[relatos_personales#actores_de_su_vida_y_de_su_pelicula|la película Máscaras y del corto Calcetin(e)s]]. Por eso, coincidiendo con su 50 aniversario, se organizó aquel [[http://www.enpalabras.com/blog/2012/06/estamos-haciendo-lo-posible|Pase Especial de Lujo]] en el que actores y actrices cruzaron la alfombra roja para ser actores de su vida y de su película.
-{{:2_biografias:estrenocalcetins_1.jpg?300 |}}**Hoy resulta impensable utilizar la palabra “subnormales”** y, aunque hay más de teoría y buenas intenciones que hechos, hace tiempo ya que se habla de diversidad e integración. **Los cambios se cuecen a fuego lento (y queman a quien los impulsa)** por eso es bueno echar la mirada atrás y ver lo que ocurría hace 50 años. Sin duda, **conseguir fundar en 1964 la Federación Nacional de Asociaciones Pro Subnormales fue un importante hito de innovación social**.
-Tal vez, **dentro de otros 50 años, la locura de proyectos pioneros como Máscaras**, [[http://www.proxectomascaras.com/2013/11/es-que-hacer-un-corto-aun-bueno-pero-una-pelicula/|tan en tierra de nadie]], provoque el mismo sentimiento de asombro que hoy nos asalta al escuchar la palabra “subnormales”.
-<blockquote>Normativizar y normalizar son cosas muy diferentes pero **lo imposible termina sucediendo**.</blockquote>
-| {{ youtube>msFPYsjnuuk?350x263 }} | {{ vimeo>78776507?350x263 }} |
-\\
-**En 2012 el Concello de A Coruña concedió a Aspronaga la Medalla de Oro**: [[http://www.laopinioncoruna.es/coruna/2012/07/06/alvaro-martinez-evolucion-aspronaga-50-anos-sido-revolucion/624787.html|Álvaro Martínez: ´La evolución de Aspronaga en 50 años ha sido una revolución´]]
-\\
-</WRAP>
-\\
-===== El derecho a "lo privado" =====
-<WRAP center round box 90%>
-{{ :1_de-datos-a-relatos:divorcio.jpg?400 |}}
-\\
-</WRAP>
-\\