Tabla de Contenidos
Biografías da memoria / Relatos institucionais
As cousas ocurren moito antes de que sucedan…
Os humanos somos proclives ao autoengano e o mito consegue facernos máis tolerable a realidade. Sen a axuda do mito, a realidade se nos indigestaría. (Criticidades)
Non hai que buscar as fronteiras no estranxeiro senón moito máis preto. Porque fronteira é o tránsito social entre dúas culturas, aínda que convivan no espazo e no tempo.“Só porque as cousas son así non quere dicir que así deben ser”
Heroes, mitos e silencios
A Coruña é unha cidade que necesita falar aos demais: Hai cidades que son máis importantes que os seus habitantes, no caso da Coruña é ao revés. Os coruñeses son máis importantes que A Coruña ⇒ Necesidade de poñer en común o valor
Isto implica:
- Pasar da realidade latente á realidade compartida
- Deixar de falar a nós mesmos para falar aos demais
- Non hai que pedir milagres senón esforzos
- Dar coherencia a todo para un proxecto de futuro, non de presente
Anotacións tomadas na presentación do estudo sobre a imaxe da Coruña o 4 de marzo de 2011 encargado pola Concellería de Emprego durante o período do Bipartito Psoe- Bng.
O espazo público a cambiado, os usos e costumes tamén, pero a cidade leva 50 anos relatándose a si mesma co mesmo slogan: “A cidade na que ninguén é forasteiro”.
Aquí vívese en esmorga continua“, escribe Azaña desde A Coruña ao seu cuñado Rivas Cherif:
“Os galegos envían a América a cuarta parte da súa poboación, para que traballe. Hai un millón de galegos en América. Cada transatlántico trae cincocentos ou seiscentos xiros e uns cuantos repatriados con diñeiro. Todo iso repártese moito, e a diversificarse toca. Os moi pobres dedícanse a poñer preitos aos ricos, e sacan algo. Os demais son cóengos, notarios ou arqueólogos locais. E como todo está verde, grazas a que chove, desprezan aos da meseta; ou os teñen un pouco en mágoa porque non falan galego”.
(…) “Por que se fala tan pouco de Galicia?”, interrógase. “Illamento das catro provincias. Parecen un coto onde van veranear uns políticos (cousa súa), e no que, xa se sabe, ninguén ten que intervir”.
As festas
Goberno municipal
O concello é un concepto, non unha localización
Que pasa coa capacidade e coñecemento do persoal?
Xullo de 2014. Regularización laboral no Concello. Unha Xunta de Goberno Local aproba modificar a RPT, o instrumento que ordena e identifica todas as prazas laborais, para que os habilitados nacionais (secretarios, tesoureiros, interventores) poidan ser xefes de servizos municipais. “Son postos de traballo que poden ser ocupados por funcionarios de carreira de calquera administración”, xustificaba entón o Executivo local do PP. Con esta medida dábase luz verde a un sistema de libre designación sen distincións que permite a persoal doutras administracións alleas á local desempeñar responsabilidades directivas no Concello.
Os sindicatos con presenza no Concello non tardaron en criticar porque, na súa opinión, dubidaba da capacidade técnica dos traballadores municipais e freaba ao mesmo tempo a súa promoción profesional.
Carreira de bicicletas antes de existir a Praza María Pita (1894) | |
Rastrillo de María Pita | Vista completa na década dos 70 |
O funcionario que traballou con doce alcaldes
José Luis Pérez Pan, que empezou a traballar no Concello da Coruña cando tiña 14 anos e acababa de chegar á alcaldía Sanjurjo de Carricarte, xubilouse e os seus compañeiros e excompañeros organizaron unha comida na súa honra
É un funcionario de récord. No ano 1964 empezou a traballar no Concello. «Tiña 14 anos. Era o aprendiz dos talleres municipais que estaban no Orzán, onde hoxe levántase o ambulatorio de San José. Recordo que collín unha substitución na alcaldía, de Sergio Peñamaría de Chairo a Sanjurjo de Carricarte», relata José Luis Pérez Pan. Agora ten 66 anos e acábase de xubilar despois de 52 anos de servizo e de ver pasar doce alcaldes. Ademais dos dous citados, Demetrio Salorio Suárez, Pérez Ardá, Jaime Hervada, José Manuel Liaño Flores, Berta Tapia, Domingos Merino, Joaquín López Menéndez, Francisco Vázquez, Javier Losada, Carlos Negreira e Xulio Ferreiro. Unha cifra importante se, ademais, temos en conta que Vázquez estivo 23 anos.
«En 1968 trasladaron os talleres a San Roque, pero dous anos despois empecei a traballar en algo que me gustaba, na imprenta municipal ás ordes de Manuel López Mato e con Toñito Guzmán», lembra con emoción. «Faciamos impresos, plastificaciones, encadernacións…», relata.
En 1985 xubilouse Mato e Pérez Pan púxose á fronte do departamento de reprografía en María Pita. Compañeiros de agora e de antes acompañárono na comida de homenaxe que organizaron na Hípica a este home que sempre estivo vinculado ao deporte e foi presidente do equipo de fútbol de Santa Cruz.
< blockquote>«De todos os alcaldes quedome con Paco Vázquez e, en especial, con Liaño Flores que, para min, foi o que máis defendeu aos funcionarios».</blockquote>
Agora poderémolo ver paseando, gozando dos fillos e netos e «de cando en vez irei tomar un café polo concello, que deixo bos amigos».
Percepción e pegada de Alfonso Molina
Unha das avenidas máis necesarias para o desconxestionamento do tráfico na saída e entrada da Coruña foi a de Lavedra. Ata 1957, aqueles traxectos debían de facerse ben pola estrada de As Xubias ou pola máis elevada de Eirís, chea de curvas e empedrados.
O entón alcalde da cidade, Alfonso Molina Brandao, sempre lles dicía aos ministros de Obras Públicas que visitaban a cidade cada verán para participar na reunión do Goberno en Meirás que a mellor solución para entrar na cidade era construír unha avenida interior que, saíndo da ponte da Pasaxe, subise ata Palavea para descender cara ao río de Monelos e en Ponte da Pedra dirixirse cara á antiga estación de ferrocarril e alcanzar a praza do Espino.
A escaseza orzamentaria foi o principal obstáculo, ademais das numerosas expropiacións que houbo que realizar, aínda que este método no réxime de Franco adoitaba ser bastante coercitivo, pois os paisanos asustábanse en canto vían a alguén nun coche oficial.
O alcalde Molina, como bo visionario, cría que ao longo da avenida de Lavedra, que esa foi a súa denominación oficial, estenderíanse no futuro grandes bloques de edificios que constituirían A Coruña moderna e futurista, con grandes zonas verdes e ben comunicada co centro da cidade. Ao fin, nos últimos días do verán de 1957, e aproveitando a estancia en Meirás do xefe do Estado, a avenida inaugurouse.
Tras cortarse a cinta, as autoridades asistiron a unha explicación sobre uns planos que lles deu o enxeñeiro xefe de Obras Públicas, non só das características desta nova vía senón dos plans de expansión da cidade. Posteriormente, formouse a caravana que, a marcha lenta, descendeu ata o cruzamento co río de Monelos. Previamente pecharon os portelos dos seus vehículos, pois o río, mellor sería dicir regato, tiña fama de cheirar mal, como consecuencia das numerosas verteduras que nel realizábanse camiño da súa saída por Vos Castros facía a chaira de San Diego.
Na praza do Espino (hoxe de Madrid), agardaban ao Caudillo e autoridades algúns miles de coruñeses que, como era lóxico, ovacionárono («mostras de afecto e simpatía», escribían mecánica e obligadamente os reseñadores dos actos). Despois, Franco dirixiuse ao iate Azor , fondeado en baía, onde xantou. Pola tarde subiu ao balcón principal do Club Náutico, desde onde presenciou as tradicionais regatas de traiñeiras.
Novo nome:Alfonso Molina viviría pouco tempo para ver o transcorrer da súa obra preferida, pois un ano despois, o 25 de novembro de 1958, faleceu inesperadamente en Río de Janeiro, a consecuencia dun ataque ao corazón. Para honrar a súa memoria, a avenida pasaría a denominarse de Alfonso Molina.
Da ditadura aos concellos democráticos
En España, o proceso de normalización democrática y vertebración política foi largo e convulso e non empezou ata á constitución de 1978:
O 3 de abril de 1979, tras o referendo da cidadanía da Constitución de 1978 celébranse as primeiras eleccións municipais, que abriron o camiño da normalidade democrática en España e da vertebración política da sociedade española.
A cidadanía vivía de espaldas ao mar e se privatizaba o espazo público
Anos 70: A Solana aos pes do Hotel Finisterre e chegando ao mar
1979-2019: Cuarenta anos de concellos democráticos
O fin do Vazquismo
2011: O Partido Popular gaña as eleccións con maioría absoluta arrebatando a alcaldía ao goberno bipartito encabezado polo Psoe. No vídeo o último acto do alcalde saínte, Javier Losada, e o primeiro do alcalde electo, Carlos Negreira.
Mareas cidadás
2015: O Partido Popular perde a maioría absoluta sacando o mesmo número de escanos que a nova formación cidadá da Marea, cuxo representante é investido como alcalde co apoio explícito do Psoe e o Bng.
Ao contrario que o anterior alcalde saínte, Javier Losada, Carlos Negreira desaparece da esfera pública deixando de atender os seus compromisos como alcalde en funcións. Para a gravación deste vídeo de “substitución institucional” utilizouse unha das conferencias da campaña electoral que lle levou á alcaldía. Resulta realmente aleccionador comparar as súas promesas de entón co que fixo en realidade durante o seu mandato.
Área Metropolitana
A "declaración de María Pita"
A Coruña aclle a firma da Declaración de María Pita para constituír a área Metropolitana
O alcalde da Coruña, Xulio Ferreiro, e os alcaldes de Culleredo, Xullo Sancristán; Oleiros, Ángel García Seoane; Cambre, Óscar García Patiño; Betanzos, Ramón García, Sada, Benito Portela e Bergondo, Alejandra Pérez, asinaron a chamada “Declaración de María Pita”. É o punto de partida para crear a área metropolitana da Coruña.
Innovación nas políticas locais de emprego?
Cabeceira provincial
A augua da Coruña
A viaxe de Visma
A obra máis importante do século XVIII
A obra esencial na vida dos coruñeses no século XVIII foi a construción do acueduto das Pontes. Nace esta importante obra hidráulica co fin de traer a auga de San Pedro de Visma ata as fontes da cidade
Nace esta importante obra hidráulica co fin de traer a auga de San Pedro de Visma ata as fontes da cidade. Elévase por encima da cota do terreo e a súa finalización queda á altura da muralla da torre de arriba da fortificación que pechaba a Peixaría, no que hoxe é a rúa de Juana de Veiga e próxima á actual praza de Pontevedra. A auga pasaba polos regachos de barro que se aloxaban sobre os muros feitos de mampostería no seu parte superior.
Este proxecto faise baixo a dirección do enxeñeiro militar Francisco Montaigú, e nela colaboran Francisco de Velasco e Fernando Casas Novoa. leva a cabo entre os anos de 1722 e 1726, sendo unha das obras urbanas máis importantes de Galicia no século XVIII. Vén ser a primeira traída de augas en importancia coa cal se abastecería a poboación da Coruña, sendo tamén a única do seu xénero que se conserva na rexión. O seu percorrido pódese observar na paraxe denominada na actualidade do paseo das Pontes.
O 16 de decembro de 1750 o Enxeñeiro Francisco de Llobet fai un plano específico acerca de como debía quedar a disposición da obra do cano da traída de augas a esta cidade, a fin de salvar a baixada e subida que fai no foso da Fronte da Peixaría, a fin de que non servise de obstáculo á mesma fortificación. Devandito acueduto atravesaba San Pedro de Visma e Santa Margarita, levando a auga desde os mananciais á Peixaría. Así, a auga discorría pola parte superior do acueduto, que contaba cunhas divisións de pedra de tramo en tramo, que sobresaían a ambos os dous lados e pechábanse cunha porta de reixa de ferro que daban acceso ao leito e tiña por obxecto o saneamento das augas que por el pasaban. A viaxe do manancial de San Pedro finalizaba despois de pasar a muralla, na antiga fonte de San Andrés. Para os coruñeses sempre será lembrado por este místico nome.
A obra fíxose de modo que salvaba o sinuoso terreo da contorna vadeando o outeiro onde se atopaba ata hai pouco tempo o Observatorio Meteorolóxico. Os mananciais de San Pedro de Visma abasteceron de auga á cidade desde 1723 a 1966, en que a Traída de Augas da Coruña fíxose cargo do servizo das fontes.
Emalcsa, máis dun século de historia(s) de coñecemento
Emalcsa sustitúe unha canalización de principios do século XX en Riego de Agua - 27/10/2015
A Empresa Municipal de Augas da Coruña (Emalcsa) executou a substitución dun entroncamento de catro tubaxes na rúa Rego de Auga. Baixo as pedras estaba aínda a primeira tubaxe que se instalou na zona, a principios do século XX -entre 1904 e 1909- que foi substituída por outra de fibrocemento, deixando atrás a de fundición
A empresa municipal asegura que a renovación das instalacións non se debe a que deixasen de funcionar senón a que Gas Natural pedira licenza para abrir a rúa e era “unha oportunidade” para intervir sen prexudicar aos veciños.
El conocimiento: A planta de Cañás
Lento proceso de arranque
Decidido a mellorar a calidade de vida dos coruñeses, o Concello encarga ao enxeñeiro de camiños Juan Manuel Fernández Yáñez a redacción dun proxecto de abastecemento que consistía na captación e transporte ata a cidade de 100 litros/segundo, tomados no río Barcés. As obras iniciáronse en 1893 e houbo que esperar a 1908 a que se iniciase o servizo, que incluía a distribución de auga a presión ás vivendas da cidade. Durante o proceso, non exento de dificultades, nace a Sociedade de Augas da Coruña SA.
A cidade crece. En xaneiro de 1912 anexiónase o veciño termo municipal de Oza e o dinamismo do porto e as novas industrias fan necesario que se poña en marcha un filtro lento na toma do río Barcés en Cañás, filtro que no momento da súa posta en funcionamento en 1915 era o segundo que se instalaba en España. Só catro anos despois faise preciso abordar a construción dun filtro rápido. A estación de tratamento de Cañás, concluída en 1925, segue en funcionamento actualmente.
Das epidemias de tifus á saude e o crecimento
1908 fue un año clave en el que irrumpió la modernidad en la ciudad coruñesa diezmada por el tifus. En ese año se mejora el tendido eléctrico, se comienzan las obras del Palacio Municipal de María Pita y, sobre todo, se afronta el desafío de traer el agua a la ciudad.
A gran onda de cambios que non chegara co emblemático 1900, irrompeu misteriosamente de bruzos nun 1908 que marcou un antes e un despois na historia da cidade coruñesa.
Nese asombroso ano no que a escritora Emilia Pardo Bazán recibe do rei Alfonso XIII o título de condesa e o bardo Curros Enríquez é enterrado fastuosamente na Coruña á calor dunha bandeira galega -quizais a primeira vez que a insignia aparece publicamente na cidade- e no que o Deportivo comeza a disputar competicións regulares no corralón da Gaiteira -o primeiro estadio coruñés-, a cidade cobra repentinamente consciencia de que o auxe comercial experimentado no século anterior debe ser unha plataforma de despegamento que require de grandes iniciativas para subirse ao tren do progreso: custosas, arriscadas e polémicas. (Santiago Romeu).
O consumo de augua na cidade:
- Repsol e Estrela Galicia: O repunte económico dispara un 4,3 % o consumo de augua
Referencias bibliográficas
Historias cidadás:
Relato institucional: A factura da augua da Refinería
Desde os anos cincuenta, a política económica nacional expúxose a necesidade dun rápido crecemento industrial e ese despeque esixía acelerar a adecuación das infraestruturas urbanas. En consecuencia, unha das demandas máis importantes para a empresa nos anos sesenta -a diferenza de épocas anteriores, nas que tivo unha presenza secundaria- proveu dun sector industrial por entón en plena expansión na Coruña.
Un dos subministracións máis destacadas foi o da Refinería de petróleo de Petroliber, que entrou en funcionamento en 1964. Precisamente ese ano esta empresa decidiu suspender os pagos por augua a Auguas da Coruña, pois tiña o compromiso de que o concello lle facilitaría o suministro. O consello de administración suxeriu entón cobrarlle o importe do servizo ao concello, dediciendo o importe da recarga municipal que recadaba a sociedade polo consumo de auga (Actas do consello de administración de Augas da Coruña, 16 oct. 1964)
Posteriormente, conveuse co concello que as facturas con Petroliber fosen transferidas a leste, que as abonaría con cargo a unha partida dun millón de pts. que figuraba no orzamento municipal. O prezo por subministración fixouse en 1,10 pts./ m3 (Actas do conselloo de administración de Auguas da Coruña, 30 dic. 1964).
Deste xeito, a principios de 1965 a corporación satisfizo o importe da augua consumida por Petroliber entre setembro e noviembro de 1964 (Actas do conselloo de administración de Auguas da Coruña, 4 mar.. 1965)
A comarca nos anos cincuenta
Sen autopistas nen embalses
Fenosa
A compañía de Tranvías
A fábrica de armas
A contenda civil española é a orixe da Fábrica de Armas coruñesa, cuxo volume de traballadores fixo que se convertese nunha das mellores mostras do sector público na cidade durante décadas. Á súa importancia económica sumou a social pola actividade cultural e deportiva que acolleron as súas instalacións, que tamén desenvolveron produción civil desde os anos sesenta, aínda que entraron en declive nos oitenta, o que levou á privatización do grupo en 2001 como antesala do peche anunciado en 2013
O desenvolvemento das operacións militares nos primeiros meses da Guerra Civil deixou ao exército franquista sen máis fábricas de armas para abastecer ás súas tropas que as de Sevilla e Selecta, polo que os sublevados expuxéronse a produción de armamento nalgunha das cidades que quedaron nas súas mans desde o primeiro momento, entre as que A Coruña foi a elixida. A fabricación comezou en febreiro de 1937 e, a falta de edificios propios para desenvolver os traballos, utilizáronse as escolas Dá Garda e Curros Enríquez, así como os talleres La Torre, situados fronte ao segundo deses centros escolares.
A maquinaria chegou da fábrica existente en Oviedo unha vez que o permitiu a situación da fronte de Asturias, de forma que o primeiro fusil elaborado nas instalacións foi coñecido como o modelo Ou. C. (Oviedo-Coruña). A necesidade de dispoñer de persoal preparado para o traballo da factoría levou a que xa en 1939 creásese a Escola de Formación Profesional Obreira, que dotou de traballadores cualificados á empresa, caracterizada pola súa estreita vinculación ao Exército durante a súa primeira etapa.
Do mesmo xeito que outras grandes empresas públicas da época, a Fábrica de Armas proporcionou vantaxes sociais ao seu persoal como economato, atención médica, actividades culturais e mesmo deportivas, entre as que destaca a creación dun equipo de fútbol, o Deportivo Xuvenil, que foi filial do Real Club Deportivo e que acabou por fusionarse co Fabril.
Nos anos corenta xurdiu o proxecto de construción dunha nova fábrica que pensou en instalarse nas proximidades da actual estación do ferrocarril e noutras localizacións, aínda que finalmente foi Pedralonga o lugar elixido e onde non chegou a poñerse en marcha ata 1958 e cun persoal de máis de 1.200 traballadores, aos que se ofertaron as 118 vivendas construídas para eles en Palavea. A factoría pasou a integrarse no Instituto Nacional de Industria e diversificou ao sector civil a súa produción para paliar a súa forte dependencia da fábrica de Oviedo.
Durante os anos oitenta, Santa Bárbara, o grupo público estatal no que se inclúe a fábrica coruñesa, inicia un período de declive que deriva na redución continua do persoal. O Goberno do PP decide finalmente vender en 2001 todo o grupo á estadounidense Xeral Dynamics que agora anuncia a súa decisión de pechar as instalacións da Coruña. José Manuel Gutiérrez
De Inespal a Alcoa
A Sociedade Estatal de Participacións Industriais ( SEPI) recibirá uns ingresos netos de 19.000 millóns de pesetas pola venda da empresa de aluminio Inespal á multinacional estadounidense Alcoa. Así o dixo onte Pedro Ferreras, presidente de SEPI, na conferencia de prensa posterior á firma da venda, á que asistiu tamén o presidente de Alcoa, Paul H. Ou' Neill.
Alcoa pagou por Inespal 410 millóns de dólares (63.450 millóns de pesetas); pero deles, 200 irán enxugar a débeda da empresa, que alcanza os 30.900 millóns. SEPI, ademais, tivo que comprar accións a minoritarios, por uns 1.600 millóns de pesetas, e repoñer pasivos a curto. A operación, segundo Ferreras, foi deficitaria para o Estado, xa que desde 1990 Inespal recibiu máis de 99.000 millóns de fondos públicos para afrontar perdas -75.000 millóns de pesetas nos últimos anos- e investimentos. Con todo, Ferreras engadiu que coa venda cúmprense varios dos obxectivos estruturais marcados por este Goberno, xa que a venda enmárcase no proceso de liberalización eléctrica. Este novo marco é o que permitiu, en definitiva, o acordo con Alcoa. A multinacional empezara contactos co grupo público para a compra de Inespal xa en 1990, pero o prezo da enerxía eléctrica había obstaculizado todo o proceso.
Agora, ademais de marcarse un prezo de referencia en electrolisis para os próximos anos (3,8 pesetas durante os 10 primeiros anos e 4,24 para outros cinco), Alcoa, coa axuda de Sepi, negocia coas compañías eléctricas un contrato de subministración a longo prazo.
A multinacional estadounidense comprometeuse a cumprir un plan industrial que inclúe investimentos por 65.000 millóns de pesetas en 10 anos, dos que 25.800 destínanse a melloras ambientais. O plan prevé tamén o mantemento do emprego (case 4.500 traballadores), e o traspaso da planta que Alcoa ten en Valls.
Máis peso en Europa: A multinacional compra todas as divisións de Inespal ( alúmina, aluminio primario, laminación e extrusión) que se desenvolven en nove plantas industriais, e os servizos centrais, de Madrid. Quedan fóra do pacto Ferroperfil, da que se fixeron cargo os directivos, e a planta de Linares (Xaén).Alcoa é o primeiro produtor mundial de alúmina, aluminio primario e produtos transformados. Ten unha cifra de negocio de 13.300 millóns de dólares (máis de dous billóns de pesetas) e dá emprego a 81.500 traballadores. Inespal, que factura 150.000 millóns de pesetas, convértese no primeiro centro de produción de Alcoa en Europa, onde a multinacional pretende aumentar a súa cota de mercado.
As repercusións dunha historia apenas visualizada e que nin chegou a ser cidadá
Relación coa cidadanía?
A Refinería: unha historia propia
O inicio do proceso de traslado de parte das instalacións portuarias de Repsol ao porto exterior de Punta Langosteira, foi o punto de partida para o desenvolvemento deste proxecto. A punto de cumplirse 50 anos da posta en funcionamento da “Refinería”, a firma do acuerdo do traslado marca o inicio de novas transformacións, físicas e emocionais, para a cidade. Un novo proceso de Mudanza con todas as súas complexidades:
Os procesos de mudanza non son breves. Cambiar de casa, circunstancia na que nos veremos envoltos máis dunha vez ao longo das nosas vidas, é moito máis que elixir o lugar e trasladar os mobles. É un proceso que dura anos e no que nos imos construíndo desde o día a día.
Establecemos relacións, cambiamos de traballo, xorden necesidades e expectativas que piden novos escenarios e o que temos quédasenos pequeno. Entón eliximos destino e “facemos a mudanza”. Un proceso engorroso, sen dúbida, pero a maior dificultade está nunha chea de “pequenas decisións” máis ligadas á continuidade do noso eu que á estética ou a intendencia, desde a butaca das nosas lecturas que talvez xa non encaixa, á multiplicidad de libros e obxectos persoais que parecen non ter un lugar na nosa “nova vida”. O rocho irase enchendo de caixas rotuladas.
A pregunta é trátase só de nostalxia? Non, como di Manel Muntada: é “o valor da memoria na xestión do coñecemento”.
Tras 50 anos da entrada en funcionamento da Refinería Petroliber, que en 1987 pasaría a ser Repsol, o desenvolvemento do actual Plan de Traslado marcará un importante fito nesta historia conxunta empresa-cidade. Esta nova etapa, non exenta de complexidades e retos, terá unha especial relevancia sobre o que durante décadas outorgoulle maior visibilidade á presenza do cru na área urbana: as descargas. Con todo, todo es mucho más complejo.
Relatos sen contexto
A cidade recibiu aquela decisión coma se fose o Gordo da Lotería, xa que este tipo de instalacións asociábanse naquela época coa prosperidade económica…
(…) O volume das mercadorías con orixe ou destino na refinería < wrap hi>supón o 75% do tráfico comercial que soportan os peiraos da cidade</wrap>, mentres que as súas compras e contratacións sumaron o ano pasado 70 millóns de euros. A estas cifras hai que engadir os 9 millóns aportados pola planta ás arcas públicas en concepto de impostos, así como a notable repercusión que a súa actividade ten no emprego gracias aos seus máis de 600 traballadores e aos 400 que teñen unha relación indirecta coa refinería, da que se calcula que xenera ocupación inducida para 3.000 persoas.
A denominación orixinal do complexo, Petrolíber, foi substituída en 1981 tras a integración da empresa no Instituto Nacional de Hidrocarburos xunto coas refinerías de Empetrol. Houbo que esperar a 1987 para que xurdise o grupo Repsol, cuxo nomee aplicouse a todas as instalacións produtivas da corporación industrial.
Nas súas catro décadas e media de vida, a refinería experimentou a súa primeira ampliación aos seis anos da súa apertura, xa que en 1970 duplicou a súa superficie para destilar 4 millóns de toneladas de cru ao ano. En 1979 a planta volveu crecer para alcanzar os 6 millóns de toneladas e tres anos despois construíuse en Nostián a área de Conversión. Ao longo dos noventa instaláronse diferentes unidades no complexo, como a de cogeneración de enerxía, mentres que as construídas en 2005 reduciron de forma notable a emisión de xofre
A "sorte" de traballar na Refinería
O gordo de Nadal caeu na cidade en catro ocasiones, nos anos 1903, 1958, 1974 e 2003, pero realmente víñalle grande o nome polas contías que deixou. O premio instalado na memoria colectiva foi o segundo, que tocou na refinería en 1986 e deixou máis de 7.000 millóns de pesetas (unha cantidade que superaría os 42 millóns de euros actuais). Estivo moi repartido e os traballadores levaron desde participacións premiadas con 4.800.000 pesetas -as que correspondían a mil pesetas-, aos 96 millóns que recibiu Manuel Figueroa Figueroa, un emprego do servizo de mantemento da factoría que investise 20.000 pesetas e ao que se sinalou como máximo agraciado. Seguiu traballando e segundo os seus antigos compañeiros, que lembraron estes días nas instalacións da Voz o 25.º aniversario da choiva de millóns na cidade, este veciño de Nostián faleceu recentemente.
Manuel Barral, que traballaba como operador de campo nas instalacións que naquel momento xestionaba Empetrol; Juan José Belo Galdo, que estaba en mantemento; Jesús Mourazos, empregado en proceso de datos, e Antonio Rico García, operador de seguridade, representan a gran parte dos premiados, aqueles que tiñan unha única participación e levaron 4,8 millóns dos de entón. Fernando Canalejo Sánchez, tamén operador, tivo máis sorte e logrou o dobre, xa que se fixo con dúas participacións, pero apunta que puideron ser máis. Podería igualar a Figueroa Figueroa, pero primeiro non lle quixeron vender máis por se non chegaba para todos e a que logrou despois repartiuna ao saír da factoría.
Os traballadores, máis aló do xúbilo inicial e as conversacións apresuradas coa familia, seguiron traballando, e Mourazos, que lembra agora que rexeitara no seu día comprar máis participacións, destaca que chegaron a haber oito captadores de clientes no comedor da refinería tentando selar acordos cos afortunados.